Tenkis davası, miras bırakanın yaptığı ölüme bağlı ya da sağlar arası tasarrufların, saklı pay sahibi mirasçıların yasal haklarını ihlal etmesi durumunda açılan bir hukuk davasıdır. Türk Medeni Kanunu, bazı mirasçıların haklarını güvence altına almak için bu dava türünü düzenlemiştir. Ancak tenkis davası açmanın da belirli hak düşürücü süreleri bulunmaktadır. Bu makalede, tenkis davası zamanaşımı süresini, dava açma koşullarını, bilirkişi raporlarının önemini ve Yargıtay kararlarını detaylıca ele alacağız.
Tenkis Nedir?
Tenkis, kelime anlamı itibarıyla “azaltmak, eksiltmek” anlamına gelir. Hukukî bir kavram olarak ise, miras bırakanın saklı payı aşan tasarruflarının kanuni sınıra çekilmesini sağlayan bir yoldur. Saklı pay, kanunen güvence altına alınmış miras hakkıdır. Bu hakkın ihlali durumunda mirasçılar tenkis talebinde bulunabilir.
Tenkis Davası Nedir?
Tenkis davası, saklı pay sahibi mirasçının, miras bırakanın yaptığı tasarrufun kendi hakkını ihlal ettiğini ileri sürerek açtığı davadır. Türk Medeni Kanunu’nun 560. maddesine göre:
“Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.”
Bu dava ile amaçlanan, miras bırakanın özgürlüğünün sınırlandığı noktada kanunun koruduğu miras hakkını muhafaza etmektir.
Tenkis Davası Ne Zaman Açılır?
Tenkis davası, miras bırakanın vefatından sonra mirasın açılmasıyla birlikte gündeme gelir. Ancak davanın açılabilmesi için saklı pay sahibi mirasçının ihlal edildiğini öğrenmiş olması gerekir.
Tenkis Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler
Türk Medeni Kanunu’nun 571. maddesine göre:
“Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.”
Burada iki ayrı hak düşürücü süre söz konusudur:
- Öğrenme tarihinden itibaren 1 yıl içinde dava açılmalıdır.
- Her hâlükârda 10 yıl geçmesiyle dava açma hakkı düşer.
Bu süreler, zamanaşımı değil, hak düşürücü sürelerdir. Yani hâkim tarafından re’sen dikkate alınır ve bu sürenin kaçırılması durumunda dava reddedilir.
Tenkis Davasında Def’i Hakkı
Tenkis yalnızca dava yoluyla değil, aynı zamanda def’i (itiraz) olarak da ileri sürülebilir. TMK m. 571/III’e göre:
“Tenkis iddiası, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.”
Bu, dava açılmasa bile mirasçının, kendisine yöneltilen bir talebi saklı pay gerekçesiyle reddetmesine olanak tanır.
Bilirkişi Raporları ve Tenkis Hesabı
Tenkis davasında;
- Mirasın toplam değeri
- Saklı pay oranları
- Kazandırmaların değeri
- Tenkise tabi olup olmadıkları
gibi konular uzmanlık gerektirir. Bu nedenle mahkemeler sıklıkla bilirkişi heyeti tayin eder. Yargıtay, bilirkişi raporlarının önemini vurgulayan birçok karar vermiştir.
“Mahkemece, tereke malvarlığı tespit edilmeli, uzman bilirkişi heyetine ayrıntılı tenkis hesabı yaptırılmalıdır.” (Yargıtay 3. HD, 19.03.2013, E. 2013/3129, K. 2013/4626)
Tenkis Davasında Yargıtay Kararları
Yargıtay, tenkis davalarına ilişkin birçok önemli ilkeye imza atmıştır:
- Kötü niyetli üçüncü kişilere karşı da tenkis davası açılabilir. Eğer mirasçıyı devre dışı bırakmak için muvazaa yapılmışsa, bu işlem geçersiz sayılabilir.
- Mirastan çıkarılan mirasçı, geçerli bir neden yoksa tenkis davası açarak hakkını koruyabilir.
- Muris muvazaası nedeniyle iptal-tescil davaları, tenkis davasıyla birlikte veya ayrı açılabilir.
Tenkis Davası Açma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Dava süresi mutlaka takip edilmelidir. 1 yıllık ve 10 yıllık sürelerin geçmesi halinde dava hakkı sona erer.
- Yetkili mahkeme, miras bırakanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi’dir.
- Bilirkişi raporları, tenkis hesabının isabetli şekilde yapılması için kritik öneme sahiptir.
- Davaya konu edilen kazandırmaların değerleri, mirasın açıldığı tarihteki rayiç bedeller üzerinden belirlenmelidir.