Miras hukukunun önemli düzenlemelerinden biri olan mirastan feragat sözleşmesi, mirasçılık sıfatından feragat edilmesini sağlayan, mirasbırakan ile mirasçı arasında yapılabilen özel bir sözleşme türüdür. Bu sözleşme sayesinde mirasçılar, gelecekte doğacak olan miras haklarını, belirli şartlar dahilinde devre dışı bırakabilir. Uygulamada en çok karşılaşılan soruların başında, feragat edenin çocuklarının hak kaybına uğrayıp uğramayacağı gelmektedir. İşte tüm yönleriyle mirastan feragat sözleşmesi:
Mirastan Feragat Sözleşmesinin Tanımı
Mirastan feragat sözleşmesi, Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesi uyarınca düzenlenen ve mirasçının, henüz açılmamış bir mirastaki payını almaktan vazgeçmesini sağlayan iki taraflı hukuki bir işlemdir. Bu sözleşme, yalnızca mirasbırakan hayatta iken yapılabilir. Feragat eden kişi, sözleşmenin kurulmasıyla birlikte, ileride doğacak olan miras hakkından tamamen ya da kısmen vazgeçmiş sayılır.
Feragat Sözleşmesinin Tarafları Kimlerdir?
Bu sözleşme yalnızca;
- Mirasbırakan (muris) ve
- Yasal veya atanmış bir mirasçı arasında yapılabilir.
Sözleşmenin diğer tarafı mirasçının kendisi olmalıdır. Üçüncü kişilere karşı yapılan feragat beyanları, mirastan feragat sayılmaz; bu durumda “miras hakkının temliki” söz konusudur ve farklı hukuki sonuçlar doğurur.
İvazlı ve İvazsız Feragat Arasındaki Fark Nedir?
İvazlı Feragat (Karşılık Karşılığında Feragat)
Mirasbırakan, mirasçısına belli bir bedel ya da malvarlığı unsuru sağlayarak onun ilerideki miras hakkından vazgeçmesini sağlarsa, bu durum ivazlı feragat olarak nitelendirilir. İvazlı feragatin en önemli sonucu, aksi kararlaştırılmadıkça feragat edenin altsoyunun da mirasçılık hakkını kaybetmesidir (TMK m. 528/3).
İvazsız Feragat (Bedelsiz Feragat)
Herhangi bir karşılık olmaksızın yapılan feragat sözleşmeleridir. Bu durumda feragat edenin altsoyu mirasçılık hakkını kaybetmez. Bu tür feragatler, miras bırakanın menfaati düşünülerek yapılan ahlaki yükümlülükler kapsamında değerlendirilir.
Mirastan Feragat Sözleşmesinin Şekil Şartı
Mirastan feragat sözleşmesi, resmi vasiyetname şeklinde yapılmalıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 545. maddesi uyarınca:
- Sözleşme noter huzurunda düzenlenmelidir.
- Tarafların beyanları açık ve anlaşılır olmalıdır.
- Şahitlerin kimliği belirlenmeli ve tanıklık koşullarına uygun olmalıdır.
Aksi takdirde, sözleşme geçersiz kabul edilir.
Sözleşmenin Hükümleri Nelerdir?
Feragat sözleşmesi ile birlikte:
- Feragat eden kişi, mirasçılık sıfatını kaybeder.
- Eğer sözleşme ivazlı ise ve başka hüküm yoksa, altsoyu da bu haktan yoksun kalır.
- İvazsız feragatte, sadece feragat eden etkilenir, çocukları etkilenmez.
Örneğin: Baba, oğlu Ahmet’le ivazlı bir feragat sözleşmesi imzalamış ve başka hüküm koymamışsa, Ahmet’in çocuğu da (torun) mirastan pay alamaz.
Mirastan Feragat ile Mirasın Reddi Arasındaki Farklar
| Kriter | Mirastan Feragat | Mirasın Reddi |
|---|---|---|
| Zaman | Mirasbırakan hayattayken yapılır | Mirasbırakan öldükten sonra yapılır |
| Şekil | Noterde resmi vasiyetname şeklinde yapılır | Sulh mahkemesinde sözlü veya yazılı beyan |
| Taraf Sayısı | İki taraflı sözleşme | Tek taraflı beyan |
| Altsoya Etki | İvazlı ise etkiler, ivazsız ise etkilemez | Altsoyu etkilemez |
| Geri alınabilirlik | Geri alınamaz | Üç ay içinde yapılmazsa kabul sayılır |
Feragat Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü ve İptali
Aşağıdaki hallerde feragat sözleşmesi geçersiz olabilir:
- Şekil eksikliği (örneğin noter onayı olmadan yapılması),
- Fiil ehliyeti yokluğu (örneğin akıl hastalığı nedeniyle),
- Hile, tehdit, aldatma, hata,
- Şahit eksikliği veya yasaya aykırı şahitlik.
Bu hallerde feragat eden veya mirasçıları, sözleşmenin iptali için dava açabilir.
Yargıtay’ın Görüşleri ve Örnek Kararlar
Yargıtay uygulamasında şu esaslar öne çıkmaktadır:
- (Y14HD-K.2019/7969): Feragat sözleşmesi resmi şekil koşuluna uyulmadan yapılmışsa geçersizdir.
- (Y14HD-K.2017/434): Miras hakkının temliki ile mirastan feragat birbirinden farklı işlemlerdir.
- (Y1HD-K.2022/805): Altsoy etkisinin açıkça belirtilmesi gerekir; aksi takdirde feragat sadece mirasçıyı bağlar.
Feragat Edenin Vefatı Halinde Ne Olur?
Feragat eden mirasçı vefat ederse, altsoyun miras hakkı olup olmayacağı feragat türüne bağlıdır:
- İvazlı feragatte altsoy etkilenir.
- İvazsız feragatte altsoy mirasçı olur.
Feragat Sözleşmesi Mirasçılık Belgesine Nasıl Yansır?
Feragat sözleşmesi yapılmışsa, mirasçılık belgesinde:
- Feragat eden kişinin adı yer almaz.
- Feragat nedeniyle düşen payın kime intikal ettiği açıkça belirtilmelidir.
Bu durum, özellikle tereke paylaşımı sırasında miras haklarının net bir şekilde belirlenmesi için önemlidir.